In de Verenigde Staten sleepte in 2011 het bedrijf Perfect 10 de in Texas gevestigde usenetprovider Giganews voor de rechter. De uitbater van een erotische website beweerde dat de usenetmarktleider inbreuk maakt op haar auteursrechten. De federale rechter was het daar niet mee eens en oordeelde in 2014 dat Giganews niet aansprakelijk is voor de inbreuken die door anderen op haar platform worden gepleegd.
In hoger beroep is deze uitspraak begin 2017 door het Hof van Beroep (Court of Appeals for the Ninth Circuit) bevestigd. Vorige week weigerde de hoogste Amerikaanse rechter (Supreme Court) het door Perfect 10 ingestelde beroep in behandeling te nemen, kennelijk omdat het geen reden zag om aan het oordeel van de beroepsrechter te twijfelen. Verder beroep is niet meer mogelijk, waardoor definitief is komen vast te staan dat in de VS een usenetprovider niet aansprakelijk is voor de auteursrechtinbreuken die door anderen op haar platform worden gepleegd.
Deze uitspraak is geheel in lijn met de uitspraak van het Hof van Amsterdam in de rechtszaak die Stichting BREIN heeft aangespannen tegen de voormalige Europese usenetprovider News-Service Europe B.V. (NSE). Net als in de Giganews-uitspraak oordeelde het gerechtshof dat NSE optreedt als een passieve usenetprovider die niet betrokken is bij de inhoud van de berichten die op haar platform worden geplaatst en daarom niet aansprakelijk kan worden gesteld voor inbreuken die anderen op haar platform plegen. Het onuitvoerbare vonnis van de rechtbank dat NSE verplichtte om een waterdicht filter te implementeren, werd terecht door het hof vernietigd.
In de EU wordt in het kader van de herziening van de regels over auteursrecht momenteel gedebatteerd over een uploadfilter. Het voorstel van de Europese Commissie bevat een artikel (artikel 13) dat internetbedrijven verplicht om elke upload te filteren op basis van door auteursrechthebbenden aangeleverde lijstjes. Bovendien maakt het voorstel een einde aan de huidige ‘safe harbours’, door providers aansprakelijk te stellen voor de eventuele inbreuken die anderen op haar platform plegen.
Het gevolg hiervan zal zijn dat zodra er maar een beetje twijfel bestaat over de rechtmatigheid van een upload, de provider het zekere voor het onzekere zal nemen en de upload zal blokkeren. Een uploadfilter zal dus ook legitieme uploads gaan tegenhouden, zeker als men zich bedenkt dat een filter blind is voor de context en daardoor niet in staat is om bijvoorbeeld geoorloofde parodieën of citaten te herkennen. Omdat een verplicht uploadfilter een grote bedreiging vormt voor de vrijheid van meningsuiting op internet, bestaat er een brede weerstand tegen het voorstel en is het maar zeer de vraag of de filterverplichting er daadwerkelijk zal gaan komen.
Vast staat dat er vooralsnog geen verplichting bestaat om uploads te filteren. In tegenstelling zelfs. Het grootste kritiekpunt op het voorstel is dat een filterverplichting in strijd is met het huidige verbod voor providers om toe te zien op de informatie die zij doorgeven of opslaan. Het feit dat er op dit moment intensief wordt gedebatteerd over de eventuele introductie van een filterverplichting, kan niet anders worden gezien als een bevestiging dat een dergelijke filterverplichting op dit moment niet aan de orde kan zijn.
Er is in de tijd dat NSE haar activiteiten heeft moeten staken veel veranderd. Zo is gebleken dat middels het notice-and-takedown systeem het illegale aanbod op usenet effectief kan worden bestreden. Bovendien zijn rechthebbenden terecht tot inzicht gekomen dat het de inbreukmakende uploader is die de inbreuk pleegt en niet de neutrale provider. Hoewel rechthebbenden altijd hebben beweerd dat het opsporen van inbreukmakende uploaders een onmogelijke exercitie zou zijn, hebben zij zelf inmiddels het tegendeel bewezen. Steeds vaker worden inbreukmakers opgespoord en aangesproken. Ook inbreukmakende usenetgebruikers worden regelmatig ‘beboet’.
Een andere verandering die zich heeft voorgedaan, is het in 2014 ingetreden downloadverbod. In de tijd dat NSE nog actief was, was het toegestaan om voor privégebruik te downloaden vanaf ongeautoriseerde bron. De auteursrechthebbenden kregen hier een financiële vergoeding voor die werd verkregen uit de thuiskopieheffing, een heffing op blanco dragers zoals lege CD’s, MP3-spelers en computers. Door een uitspraak van de Europese rechter is het downloaden uit illegale bron niet langer toegestaan.
Aan het slepende geschil met Stichting BREIN is met de uitspraak van het gerechtshof helaas nog geen einde gekomen. BREIN is het niet eens met het hof en is in cassatie gegaan bij de Hoge Raad. De nu onaantastbaar geworden uitspraak van het Amerikaanse hof heeft precedentwerking gekregen en bevestigt ons vertrouwen in een goede afloop. Op 4 mei 2018 neemt de Advocaat-generaal bij de Hoge Raad zijn conclusie. Dit is een advies aan de raadsheren van de Hoge Raad dat in de meeste gevallen wordt overgenomen.